Roślina lecznicza

• Surowiec zielarski: kłącze (Rhizoma Agropyri) zawiera takie składniki, jak: inulina, saponiny, olejki eteryczne, kwasy organiczne, śluzy, cukry, krzemionkę, duże ilości węglowodanów, sole mineralne (zwłaszcza potas i żelazo), witaminę C).

• Działanie: moczopędne, przeciwbakteryjne, przeciwgorączkowe, żółciopędne. Największe zastosowanie znajduje w leczeniu chorób przemiany materii, jako tzw. ziółko czyszczące krew – w leczeniu choroby reumatycznej, dny moczanowej, trądziku i w początkowych stadiach cukrzycy. Używa się go po zatruciach, gdy trzeba z organizmu jak najszybciej usunąć trucizny, jak również po przebytych zakażeniach. Wchodzi w skład wielu mieszanek ziołowych. Stosowany jest także w leczeniu nieżytów górnych dróg oddechowych, przy obrzękach wątroby, zmniejszonym wydzielaniu żółci, kamicy żółciowej, hemoroidach. Najczęściej stosowany jest w postaci odwaru.

• Odwar z kłączy (1 łyżkę stołową rozdrobnionego suszu zalać 1 szklanką wody, doprowadzić do zawrzenia i od tego momentu gotować pod przykryciem przez 5-7 minut, przecedzić w razie potrzeby pić 2-3 razy dziennie po 2/3 szklanki) to bardzo skuteczny środek moczopędny i zalecany pomocniczo w cukrzycy. Jego picie stosuje się również w chorobach nerek, pęcherza moczowego, dolegliwości ze strony wątroby, kamicy nerkowej i żółciowej, złej przemianie materii i jako zioło „czyszczące krew”.

• Zbiór i suszenie: zebrane kłącze myje się, tnie na drobniejsze kawałki i suszy w naturalnych warunkach.

Inne zastosowania

• Zastosowanie rolnicze perzu jest niewielkie – ziele i kłącza mogą być używane jako pasza dla zwierząt.

• W okresach głodu dodawano do mąki zmielone kłącza perzu. Dodatek ten nie tylko ma własności odżywcze, ale również korzystnie oddziałuje na zdrowie.

• Kłącza perzu obok korzenia ryżowego, były niegdyś używane do wyrobu włosia szczotek i mioteł. Współcześnie zastosowanie to zostało wyparte przez znacznie tańsze w produkcji włókna wykonane z tworzyw syntetycznych

 

 

Perz właściwy (Agropyron repens) nazywany także psią trawą, psią paszą lub psim zębem rośnie dziko w całej Europie a także na Syberii w Afryce i w Ameryce Północnej.

U nas jest bardzo pospolitym i trudnym do wytępienia chwastem ogrodów, pól uprawnych, nieużytków, zarośli i polan leśnych. Zauważono, że najbardziej rozrasta się w zasiewach pszenicy. Już staropolskie przysłowie mówiło, że „czym złodziej w komorze, a wilk w oborze lub świnie w szkodzie, tym perz w ogrodzie”.

Jest on wieloletnią trawą wytwarzającą bardzo silnie rozgałęzione rozłogi podziemne o żółtawej barwie i słodkawym smaku, a nad ziemią cienkie i płaskie źdźbła zakończone kłoskiem.

W lecznictwie używa się kłączy perzu (Rhizoma Agropyri syn. Rhizoma Graminis) wykopywanych późną jesienią lub wczesną wiosną przed rozpoczęciem wegetacji. Są one wtedy mięsiste i kruche. Po otrzepaniu z ziemi płucze się je, a następnie suszy na słońcu lub w podwyższonej temperaturze, nie przekraczającej jednak 40°C, po czym oczyszcza szczotkami lub ociera na sitach, eliminując w ten sposób drobne korzonki. Do celów leczniczych po wysuszeniu rozłogi tnie się na drobne kawałki.

Już w średniowieczu perzu nazywanego wtedy „manną kalabryjską” używano jako leku „zmniejszającego obstrukcję bez szkody chorego”, a jego świeży sok podawano dzieciom jako środek przeciwrobaczy.

Z kłączy zmielonych na mąkę z dodatkiem kaszy i mleka sporządzano pożywną zupę. Wytwarzano z nich również syrop do słodzenia napojów, piwo, a nawet gorzałkę.

Współczesne lecznictwo wykorzystuje znajdujące się w kłączach perzu związki cukrowe m.in. fruktan, fruktozę, inozytol oraz kwasy organiczne, zwłaszcza kwas glikolowy i glicerolowi, a także sole mineralne zasobne w rozpuszczalną krzemionkę.

Mannitol, kwas glikolowy i inne związki zwiększają ilość wydalanego moczu, a w nim szkodliwych produktów przemiany materii. Kwasy glikolowy i glicerolowy przyśpieszają jednocześnie procesy utleniania szkodliwych związków w tkankach, co prowadzi do obniżenia ich zawartości w organizmie. Jest to tzw. „działanie czyszczące krew”.

                          KURACJA  ZIOŁOWA

Rozpuszczalna krzemionka wywiera natomiast korzystne działanie ochronne na skórę, błony śluzowe, narządy wewnętrzne, tkankę łączną i naczynia krwionośne, nadając im właściwą elastyczność i odporność.

Współdziałający z krzemionką inozytol, obniża poziom tłuszczów i cholesterolu we krwi, co przeciwdziała stłuszczeniu wątroby. Ponadto kłącza perzu działają łagodnie przeczyszczająco, regulując w ten sposób częstotliwość wypróżnień. Wykazują także działanie antybiotyczne, żółciopędne i przeciwgorączkowe.

W związku z tym kłącza perzu stosuje się przede wszystkim jako leki moczopędne przy nieżytach nerek, obrzękach, kamicy moczowej oraz przy nadciśnieniu. Zaleca się je również przy dolegliwościach wątroby związanych z niedostatecznym wydzielaniem żółci oraz przy różnych schorzeniach związanych z nieprawidłową przemianą materii m.in. przy trądziku. Używa się ich także przy skłonności do zaparć i otyłości.

W domu, z 1 1/2 łyżki wysuszonych kłączy zalanych 2 szklankami letniej wody, doprowadzonych powoli do wrzenia, a następnie gotowanych pod przykryciem około 5 minut można sporządzić odwar. Po odstawieniu na 15 minut do naciągnięcia i odcedzeniu pije się go po 1/2–2/3 szklanki od 2 do 4 razy dziennie. Przy dolegliwościach chronicznych taką kurację przeprowadza się przez 3–4 tygodnie. Ponieważ perz nie zawiera żadnych substancji szkodliwych dla organizmu, odwar z niego można pić w ilości do 1 litra dziennie

ZWIĄZKI CHEMICZNE

Kłącze perzu zawiera węglowodany: monosacharydy (fruktozę 3%, glukozę, alkohole cukrowe: 2-3% mannitolu i inozytolu) oraz polisacharydy, które są najważniejszymi składnikami frakcji węglowodanowej, głównie trytycynę (3-10%) (polimer fruktozy o budowie podobnej do inuliny) i śluz (do 10%) (1, 4). Znaczenie terapeutyczne ma również olejek eteryczny (0,01-0,05%), składający się głównie z monoterpenów (karwakrol, karwon, trans-anetol, tymol, mentol), seskwiterpenów oraz bezwodnika kwasu 2-heksylo-3-metylomaleinowego. Niektóre dane wskazują na zawartość kapilenu (agropyren) – związku z grupy poliacetylenów, jako głównego składnika olejku, według innych autorów obecność tego związku jest dyskusyjna (1, 5). W kłączu perzu metodą TLC stwierdzono obecność flawonoidów: rutyny, baikaleiny i hiperozydu (6). Surowiec zawiera także kwas krzemowy i krzemiany (0,37-0,43%) (7), kwasy organiczne, m.in. kwas glikolowy i jabłkowy, przypuszczalnie saponiny, steroidy oraz lektyny (2, 4), niewielkie ilości antrazwiązków, wanilinę i jej glikozyd (1), związki mineralne: żelazo 3,78-6,84 μg/g i cynk 7,12-10,80 μg/g (8). Ponadto występują w nim kwasy fenolowe: p-hydroksybenzoesowy, wanilinowy, p-kumarowy, chlorogenowy, p-hydroksycynamonowy oraz alkilowe estry kwasu p-hydroksycynamonowego (1).

 

DZIAŁANIE I ZASTOSOWANIE LECZNICZE

Właściwości lecznicze perzu właściwego były zauważone i cenione już dawno temu. W medycynie ludowej zalecano picie, nawet po kilka szklanek dziennie, mocnego odwaru z tego surowca osobom cierpiącym na czyraki, ropnie i wrzody. Stosowano również lewatywy z odwaru z kłączy perzu przy obstrukcji. Odwary stosowano w terapii kaszlu, gruźlicy oraz zapaleniu stawów. Z kłącza perzu wypiekano chleb, robiono piwo i herbatę (9).

Obecnie kłącze perzu jest zalecane jako lek o charakterze tradycyjnym w terapii pomocniczej różnych schorzeń. Ze względu na działanie diuretyczne, jest stosowane w zapaleniu pęcherza moczowego, cewki moczowej, w drażliwym pęcherzu, zapaleniu i łagodnym przeroście gruczołu krokowego, szczególnie gdy występuje podrażnienie lub stan zapalny dróg moczowych (1). Za działanie diuretyczne odpowiedzialne są składniki olejku eterycznego, mannitol, kwas glikolowy, natomiast za działanie bakterio- i fungistatyczne olejek eteryczny (3).

Stosowanie kłącza perzu jest korzystne w leczeniu chorób wynikających z zaburzeń metabolicznych, np. w chorobach skórnych, reumatycznych, cukrzycy (2). Wpływ na metabolizm uwidacznia się działaniem obniżającym poziom tłuszczów i cholesterolu we krwi (inozytol). Ze względu na obecność fruktanów kłącze perzu może być stosowane jako substancja prebiotyczna oraz jako źródło fruktozy dla diabetyków. Napary z kłącza perzu wpływają na regulację wypróżnień (mannitol i polisacharydy) (10). Dzięki obecności śluzu łagodzą podrażnienia górnych dróg oddechowych (1).

 

BADANIA FARMAKOLOGICZNE

Działanie diuretyczne

Choroby układu moczowego, w tym zakażenie układu moczowego i kamica nerkowa, to częste przypadłości wielu osób. Oprócz leczenia farmakologicznego w celach zapobiegawczych można stosować zioła. Wśród wielu roślin w medycynie ludowej wykorzystywano m.in. kłącze perzu, jako środek zapobiegawczy, ale także terapeutyczny przy zapaleniu nerek, zapaleniu cewki moczowej czy kamieniach moczowych (11).

W kilku przeprowadzonych eksperymentach badano zasadność stosowania perzu w leczeniu chorób układu moczowego. Aktywność diuretyczna surowca zielarskiego została wykazana w badaniach prowadzonych przez Rácz-Kotillę i wsp. (12). Szczurom podawano doustnie 1% macerat z kłączy perzu w dawce 50 ml/kg i mierzono ilość wydalanego moczu. Stwierdzono, że była ona większa, gdy zwierzętom podawano przygotowany macerat w porównaniu do grupy kontrolnej, otrzymującej jedynie wodę. Silniejszy efekt odnotowano także po podaniu dootrzewnowym suchego etanolowego ekstraktu rozpuszczonego w wodzie (w dawce 5 ml/kg), co odpowiadało 10% suchego kłącza.

Wpływ naparu z kłączy A. repens na ryzyko występowania kamicy szczawianowo-wapniowej badano w eksperymentach na szczurach. Napar z perzu stosowano wraz z różnymi rodzajami diety (standardowej, wysokowęglowodanowej, wysokobiałkowej, wszystkie o równej kaloryczności 3400 cal/kg), przygotowując go przez zalanie wrzątkiem suchego kłącza perzu (3 g/l) i 15-minutowe zaparzanie. Przed podawaniem naparu szczurom zmieniano rodzaj diety, którą stosowano 7 dni, następnie przez kolejne 7 dni podawano napar z tego surowca leczniczego. Kontrolę stanowiła próbka moczu zebrana przed zastosowaniem naparu. Otrzymane wyniki wykazały, że podawanie naparu wpłynęło na poziom wydalanych z moczem jonów wapnia (wzrósł) i magnezu (zmniejszył się) podczas stosowania standardowej diety u szczurów. W przypadku diety wysokowęglowodanowej podawanie naparu z perzu powodowało zmniejszenie stężenia cytrynianów w moczu. Wiadomo, że zwiększenie wydalania z moczem wapnia i kwasu szczawiowego prowadzi do tworzenia kryształów szczawianu wapnia, których powstawanie jest hamowane przez obecność jonów magnezu i cytryniany. Ocenia się także, że magnez tworzy ze szczawianami dobrze rozpuszczalne sole, zmniejsza ich wytrącanie jako soli wapniowych i obniża wchłanianie szczawianów w jelitach. W zastosowanym modelu nie udało się więc udowodnić wpływu kłącza perzu na ryzyko rozwoju kamicy. Ponadto autorzy na podstawie przeprowadzonych badań nie zauważyli, by moczopędne działanie perzu korelowało z rodzajem stosowanej diety (11).

W otwartej próbie klinicznej z udziałem 99 osób z zaburzeniami mikcji (12 kobiet i 87 mężczyzn), pacjentom podawano przez 28-31 dni 20% etanolowy płynny ekstrakt z perzu (60 kropli 3 razy dziennie). Stosowanie wyciągu spowodowało zmniejszenie dolegliwości ze strony układu moczowego u większości pacjentów (nietrzymanie moczu, trudności w oddawaniu moczu, parcie i nykturia z powodu gruczolaka prostaty, skłonność do stanów zapalnych gruczołu krokowego i pęcherza moczowego). W wyniku terapii, do normy wróciły również markery stanu zapalnego (białko, nabłonki, leukocyty i erytrocyty w moczu). W rezultacie u 96% pacjentów wyniki określono jako dobre lub bardzo dobre. Nie odnotowano wystąpienia działań niepożądanych (13).

Skuteczność i tolerancję płynnego ekstraktu z perzu badano także w wieloośrodkowym badaniu otwartym, w którym uczestniczyło 313 pacjentów cierpiących z powodu zakażenia dróg moczowych lub zespołu nadreaktywnego pęcherza. Do testu zostały włączone osoby, u których zdiagnozowano zespół nadreaktywnego pęcherza, zapalenie pęcherza lub cewki moczowej oraz zapalenie gruczołu krokowego. Pacjentów leczono średnio przez 12 dni, podając im dziennie 50-60 kropli 20% etanolowego ekstraktu z perzu. Podstawowym kryterium skuteczności było istotne klinicznie zmniejszenie objawów urologicznych: nietrzymania moczu, bolesnych mikcji, ciągłego parcia na mocz i nykturii. Zaobserwowano, że u wielu pacjentów nastąpiła znacząca poprawa (u 32% pacjentów cierpiących na nadreaktywny pęcherz, u 44% z zapaleniem cewki moczowej, u 53% z zapaleniem pęcherza moczowego oraz u 42% pacjentów z zapaleniem gruczołu krokowego). Skutków ubocznych leczenia nie odnotowano (14).

Beydokthi i wsp. (15) badali wpływ ekstraktów z kłącza perzu (wodnego, metanolowego, etanolowo-wodnych (50% i 70%) oraz acetonowego) na zdolność adhezji bakterii Escherichia coli do ludzkich komórek pęcherza moczowego T24. Próba o charakterze in vitro dowiodła, że tylko ekstrakt acetonowy (stężenie 0,5 mg/ml), po inkubacji trwającej 2 godz., w sposób istotny zmniejszał adhezję E. coli (o 40% w stosunku do kontroli). Wykazano, że działanie to miało charakter zależny od dawki i dotyczyło stężeń wyższych od 0,25 mg/ml. Dowiedziono również, że związki odpowiedzialne za badany typ aktywności mają charakter lipofilowy. Frakcja chloroformowa otrzymana z ekstraktu acetonowego wykazywała zbliżone działanie do zaobserwowanego dla ekstraktu acetonowego, podczas gdy frakcja wodna była nieaktywna. Wyniki badań wykazały ponadto brak cytotoksyczności wszystkich testowanych ekstraktów na komórki E. coli (0,1-1 mg/ml) oraz wobec ludzkich komórek pęcherza moczowego T24 (1-2 mg/ml), co sugeruje, że ich stosowanie jest bezpieczne.

 

SSS  
9999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999999